De vele vormen van stress

Iedereen heeft stress

En dat is normaal: stress is een natuurlijke overlevingsreflex. Als we geconfronteerd worden met gevaar, hebben we immers een keuze: ‘Fight or flight’, vechten, of vluchten! Dus bereidt ons lichaam zich voor op actie. Pols en ademhaling versnellen, de bloeddruk stijgt, spieren spannen zich… Die fysiologische reacties worden veroorzaakt door een verhoogd adrenalineniveau in ons lichaam. Stress is dus hoe ons lichaam zich aanpast aan gevaar, wat ons in staat stelt om ermee om te gaan in een staat van uiterste waakzaamheid, om niet te zeggen hyper-alertheid.

Een beetje is meer dan genoeg

Kortom: in redelijke hoeveelheden is stress positief, omdat het ons in staat stelt snel te beslissen en te handelen. Ook omdat, zodra het gevaar voorbij is, zich een fenomeen van ontspanning voordoet: de polsslag vertraagt, de ademhaling ook, spieren ontspannen zich weer. Anders gezegd, het lichaam hervat zijn normale ritme. En het leven gaat weer verder. Normaal gesproken toch! Immers, als de oorzaak van de stressreactie blijft duren of direct gevolgd wordt door een andere, dan is er geen tijd voor ontspanning. De stress wordt dan chronisch, en dat leidt tot een toename van de productie van cortisol, een stresshormoon… en dan beginnen de problemen!

Wat stress doet met de gezondheid

Omdat ons lichaam niet gemaakt is om permanent ‘in spanning’ te zijn, heeft chronische stress schadelijke gevolgen voor onze gezondheid. Die gevolgen zijn welbekend. Stress:

• vermindert de concentratie en veroorzaakt geheugenproblemen.

• tast de gemoedstoestand aan, wat kan leiden tot angststoornissen, een depressie en/of een burn-out.

• leidt tot slaapstoornissen. Stress-geïnduceerde ‘hyper-arousal’ maakt slaap minder diep, meer gefragmenteerd, en lichter. Dat kan leiden tot problemen met in slaap vallen, tot slapeloosheid, nachtmerries, ‘s nachts wakker worden, enz.

• vergroot de kans op een aanval of aandoening van cardiovasculaire aard. Vanwege de hoge bloeddruk die stress veroorzaakt, vergroot het de kans op een hartaanval, beroerte, enzovoorts.

• leidt tot de opflakkering van reeds aanwezige aandoeningen, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Crohn, multiple sclerose, enzovoorts.

• heeft een impact op de eetlust. Stress kan de eetlust helemaal wegnemen, maar ook enorm doen toenemen. Snoepen tussen maaltijden of gewoon te veel eten is blijkbaar de favoriete anti-stressstrategie van minstens de helft van de bevolking! En omdat we vooral met ‘comfort food’ als chocolade, koekjes en chips uit de keuken terugkomen, leidt deze strategie onvermijdelijk tot extra kilo’s… en dat is dan weer een bron van extra stress!

• leidt bij vrouwen tot verminderde vruchtbaarheid.

• beïnvloedt het seksleven. Stress kan een directe oorzaak zijn van erectiestoornissen bij mannen, en van verminderd libido en/of problemen bij het bereiken van een orgasme bij vrouwen.

• veroorzaakt somatische klachten als rugpijn, stijve nek, buikpijn, hoofdpijn, enzovoorts.

Hoe omgaan met stress?

Het is onmogelijk om stress – en de oorzaken van stress – helemaal uit ons leven te bannen. Stressbestrijding betekent dus helaas niets meer dan leren omgaan met stress. Een wonderrecept bestaat niet! Iedereen moet voor zichzelf uitmaken welke levensgewoontes en -technieken hem of haar in staat stellen ‘los te laten’.

Nochtans hebben sommige truukjes hun deugdelijkheid wel bewezen.

• Sport is één van de beste anti-stresstechnieken! Het is goed voor het lichaam en het verzet de zinnen, zorgt ervoor dat we ons goed voelen en vermindert kleine pijntjes. Tijdens het sporten produceren onze hersenen immers endorfines, de hormonen die zorgen voor een geluksgevoel. En hoe langer en/of intenser de inspanning, hoe groter de hoeveelheid endorfines die vrijkomt. Daarom zijn vooral duursporten als fietsen, zwemmen, sporten, wandelen of lopen aan te bevelen.

• Ontspanning, in welke vorm dan ook, is een waardevolle bondgenoot tegen stress. Opnieuw goed leren ademen, het visualiseren van rustgevende situaties of settings, of uw lichaam ontspannen met oefeningen geïnspireerd op yoga, tai-chi, Pilates of ontspanningstherapie: het zijn allemaal zeer effectieve hulpmiddelen – niet alleen op langere termijn, ook in acute stresssituaties. Ook kan het geen kwaad af en toe eens een massage te krijgen, wel integendeel!

• Voedsel speelt ook een rol. Nee, er bestaat geen specifieke anti-stressvoeding, maar magnesium en vitamines C en B1 zouden het lichaam wel helpen om beter met stress om te gaan. Anderzijds hebben middelen als alcohol, koffie en sigaretten eerder een stressopwekkende werking. Cannabis is dan weer een dubbeltje op zijn kant: het kan de angsten (een beetje) verminderen, of net in grote mate versterken.

• Soms is een betere dagindeling voldoende om de oorzaken van dagdagelijkse stress aanzienlijk te verminderen. Als we ’s morgens altijd gehaast zijn, waarom dan niet wat vroeger opstaan, of de avond ervoor wat voorbereidingen treffen (ontbijttafel, lunchpakket, kleding, enz.)? Overweldigd op het werk? Geef prioriteit aan bepaalde dingen en delegeer andere zaken, of vraag om hulp. Wordt u gek van de files? Overweeg andere opties: trein, bus, fiets of carpool.

• Het kan nooit genoeg gezegd worden: tijd nemen voor uzelf is essentieel voor uw welbevinden, en om beter om te kunnen gaan met de strubbelingen en de stress van het dagelijkse leven. Natuurlijk, dat is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Na werk en winkelen, kinderen en echtgeno(o)t(e) blijft er voor onszelf geen minuut over, zo lijkt het toch. Maar toch is het belangrijk die minuut te vinden! Als het niet anders kan, blokkeer een moment in uw agenda en maak zo tijd vrij voor activiteiten die u een goed gevoel geven en de ruimte om na te denken: een hobby (zoals schilderen, dansen of zingen), lezen, een film kijken, wandelen, een avond met vrienden doorbrengen, of simpelweg in een park gaan zitten nietsdoen…

• Het hebben (en onderhouden!) van sociale contacten met familie, partner, vrienden en kennissen en de steun van dat sociale netwerk wapenen u tegen stress.

• Om in de sfeer te blijven: soms is het goed ons helemaal te ontkoppelen van de wereld – letterlijk! Thuis, op vakantie of in het weekend, zet de mobiele telefoon af en stop ermee uw mailbox om het half uur te checken.

• Als deze verschillende methodes onvoldoende blijken of niet toegepast kunnen worden, kan de steun van een psycholoog, coach of andere professional van grote hulp zijn.

En medicatie?

Met geneesmiddelen is het in geval van stress oppassen geblazen. Want medicatie kan dan wel inwerken op bepaalde fysieke gevolgen van stress, maar verhelpt niet aan de oorzaken ervan.

Dat is met name waar voor slaappillen en anxiolytica (angstverminderende medicatie). Het is wel zo dat deze middelen eventjes verlichting kunnen bieden, maar ze mogen in geen geval voor een langere periode worden ingenomen. Men kan er immers makkelijk verslaafd aan worden!

Anderzijds zijn er ook een hele reeks zachtere producten vrij verkrijgbaar – etherische oliën, homeopathische middelen, Bachbloesems, enz. – met ontspannende en stress-verminderende eigenschappen, die voor heel wat gestresseerde personen een effectieve oplossing kunnen bieden.